Wnorowscy z Wnor

Wnorowscy z Wnor

Jakiś czas temu zgłosiło się do mnie małżeństwo z Warszawy noszące nazwisko Wnorowski z tym że oboje nosili nazwisko Wnorowski z domu. Poszukiwania genealogiczne jak się później okazało dotyczyły Podlasia, w moim przypadku skupiały się na dwóch parafiach Kulesze Kościelne i Kobylin-Borzymy. Przeanalizowałem ponad 1800 dokumentów dotyczących rodzin noszących nazwisko Wnorowski z parafii Kulesze Kościelne, ponad 2100 dokumentów dotyczących rodzin noszących nazwisko Wnorowski z parafii Kobylin Borzymy. Pracowałem z księgami metrykalnymi znajdującymi się w kancelarii parafialnej w Kuleszach Kościelnych. Przejrzałem zbiory znajdujące się  w AD Kielce.

Analizując dokumenty rodziny Wnorowskich  coraz częściej spotykałem się z tym iż Pan Wnorowski żeni się z Panią Wnorowską. Z analizowanych dokumentów znam przypadek kiedy to panna Wnorowska wychodzi za Wnorowskiego, mąż umiera i wdowa ponownie wychodzi za mąż za wdowca po Wnorowskiej również Wnorowskiego. Największą trudnością najbardziej czasochłonną nie było dotarcie do interesujących mnie dokumentów rodziny Wnorowskich, ale analiza tych dokumentów pod kątem genealogii. Powtarzające się imiona, zbliżone daty urodzenia, śmierci te same imiona w tych samych miejscowościach oraz spora liczba osób noszących nazwisko Wnorowski sprawiła iż całe przedsięwzięcie stało się dość skomplikowane. Na tym etapie jestem przekonany iż niektóre rodziny Wnorowskich myliły się i nie do końca wiedziały kto jest po kim i od kogo, czy od Antoniego czy od Andrzeja, czy po tym Wnorowskim czy po tamtym, czy Walenty i Antoni to bracia rodzeni czy stryjeczni, a może tylko kuzynowie.

Przytoczę tutaj jeden przykład z XX wieku z którym prowadząc poszukiwania genealogiczne spotykałem się już kilkakrotnie . Na cmentarzu parafialnym w miejscowości Kulesze Kościelne jest mogiła Stanisławy Wnorowskiej na grobie napisano „żyła 100 lat 1863-1963”. Z informacji przekazanych przez rodzinę Wnorowskich wynikało iż Stanisława była z domu Wnorowska i że zmarła w roku 1963 w Grodzkich Starych. W księgach metrykalnych zgromadzonych w kancelarii parafii Kulesze Kościelne odszukałem akt śmierci Stanisławy w którym podano iż urodziła się 6 lutego 1867 oraz że zmarła 24 grudnia 1962 roku, była córką Józefa Wnorowskiego i Anny z Nowowiejskich (tak jest napisane w akcie śmierci).  Zapewne takie  informacje podał któryś z Wnorowskich w roku 1962, podpis Wnorowskiego widać w prawym dolnym rogu aktu śmierci.  Z dokumentów które udało mi się odszukać (siedmioro dzieci) wiem że Stanisława była żoną Wincentego Wnorowskiego ale z domu nosiła nazwisko Nowowiejska, była córką  Józefa Nowowiejskiego.  Takich przypadków, czeskich błędów w historiach rodzinnych zapewne jest więcej.

 

Im dalej w głąb historii rodziny Wnorowskich tym więcej jest różnych nieścisłości, które trudno wyjaśnić ze względu na brak dokumentów metrykalnych. Zatrzymam się na chwilę przy rodzinie Walentego Wnorowskiego (1734-1829) i Agnieszki Grabowskiej (1766-1818). Mam kilka dokumentów tej rodziny :

• akt chrztu z roku 1799 córki Anieli,
• akt małżeństwa i śmierci Stanisława Wnorowskiego syna z roku 1812 i 1868
• akt małżeństwa syna Wojciecha Wnorowksiego z roku 1816
• akt małżeństwa córki Franciszki Wnorowskiej z roku 1817
• akt śmierci Agnieszki Grabowskiej żony z roku 1818
• akt śmierci Wojciecha Wnorowskiego syna z roku 1818
• akt śmierci Walentego Wnorowskiego z roku 1829

Z wyżej wymienionych dokumentów wynika iż rodzina Walentego Wnorowskiego i Agnieszki Grabowskiej to szlachta wylegitymowana zamieszkała we wsi Wnorach Kużelach. Znamy ich czwórkę dzieci Stanisława, Wojciecha, córki Franciszkę i Anielę. Wiemy że Walenty maż Agnieszki Grabowskiej to syn Stanisława Wnorowskiego i Konstancji (nie znamy nazwiska z domu).

Córka Franciszka Wnorowska (1792-1852) w roku 1817 wyszła za mąż a Ludwika Wnorowskiego syna Pawła Wnorowskiego i Marianny Sokołowskich z miejscowości Brzóski Gromki w parafii Wysockiej. Wojciech Wnorowski (1781-1818) w roku 1816 ożenił się z Konstancją Faszczewską córką Ignacego Faszczewskiego i Petroneli z Wnorowskich z miejscowości Wnory Stare. Stanisław Wnorowski po śmierci swojej pierwszej żony Katarzyny Grodzkiej żeni się po raz drugi w roku 1837 z Teofilą Kalinowską córką Wojciecha Kalinowksiego i Anieli z Mościckich.

Bardzo często jest tak iż najważniejsze dokumenty metrykalne z punktu widzenia rozczytywanej rodziny nie zachowały się do czasów nam współczesnych lub z jakiś innych powodów nie możemy ich odszukać wówczas pomocne są dokumenty osób trzecich czyli wujów, stryjów, kuzynów, ciotek , braci stryjecznych itd. W przypadku opisywanej rodziny Wnorowskich dokładnie tak jest.

Jednym z ciekawszych dokumentów mówiących o powiązaniach rodzinnych Walentego Wnorowskiego (1734-1829) jest akt śmierci Wojciecha  Wnorowskiego (1732-1812) jak się okazuje brata rodzonego Walentego. W dokumencie tym wymieni są z nazwiska : mama Wojciecha, Konstancja Karzewska, zięć zmarłego Walerian Pożowski (wnioskuję z tego że Wojciech miał nie znaną mi z imienia córkę), Stanisław Wnorowski synowiec zmarłego (syn Walentego).  Wszyscy zamieszkali w domu „szlachetnie urodzonego Walentego Wnorowskiego brata rodzonego pod numerem drugim we Wnorach Kużelach dotąd zamieszkały dziedzicznie z małżonką i zięciem wyżej wspomnianym”. Żoną Wojciecha była Eleonora Grabowska. Jest to jedyny dokument dotyczący Wojciecha Wnorowskiego syna Stanisława Wnorowskiego i Konstancji Karzewskiej (z tego dokumentu znamy nazwisko z domu matki Walentego Wnorowskiego) który udało mi się odszukać.

Kolejnym dokumentem jest akt chrztu Katarzyny Wnorowksiej z roku 1812. W roku tysiąc osiemset dwunastym w dniu trzynastym miesiąca listopada o godzinie czwartej po południu. Przed nami niżej podpisanym Urzędnikiem Stanu Cywilnego Gminy Kobylińskiej, Powiatu Tykocińskiego w Departamencie Łomżyńskim. Stawił się szlachetnie urodzony  Walenty po Antonim Wnorowskim liczący lat 46 w Wnorach Kużelach dziedzicznie zamieszkały, i okazał nam dziecię płci żeńskiej które urodziło się w domu jego pod numerem dwudziestym pierwszym na dniu tymże o godzinie siódmej rano, oświadczając iż jest spłodzone z niego i Mariany z Wnorowskich 24 lat mającej, jego małżonki i że życzeniem jego jest nadanie jej  imiona Katarzyna i Ludwika. Po uczynieniu powyższego oświadczenia i okazania dziecięcia w przytomności szlachetnie urodzonego Stanisława Wnorowskiego lat 25 brata stryjecznego ojca dziecięcia w Grodzkich Starych w Gminie Kuleskiej zamieszkałego, tudzież Hilarego Dmochowskiego organistego liczącego lat 34 w Kobylinie zamieszkałego. Poczem akt niniejszy urodzenia stawającym został przeczytany, przez nas i świadków podpisany, ojciec pisać nie umie. Rafał Kruszewski Urzędnik Stanu Cywilnego Gminy Kobylińskiej, Stanisław Wnorowski jako świadek, Hilary Dmochowski jako świadek.

Wspomniany w tym dokumencie Stanisław Wnorowski to syn Walentego Wnorowskiego i Agnieszki z Grabowskich, ożenił się w roku 1812 z Katarzyną Grodzką ze wsi Grodzkie Stare córką Pawła Grodzkiego i Anny z Łojewskich. Rodzina mieszkała w Grodzkich Starych. Biorąc pod uwagę to co napisano w wyżej przytoczonym dokumencie Stanisław to brat stryjeczny Walentego po Antonim Wnorowskim. Wynika z tego że Antoni Wnorowski ojciec Walentego i Walenty Wnorowski ojciec Stanisława to bracia rodzeni synowie Stanisława Wnorowskiego i Konstancji Karzewskiej.

Niestety nie wszystko jest takie oczywiste, odszukałem akt małżeństwa Walentego Wnorowskiego z 1813 roku z jego drugą żoną Marianną Sikorowską córką „…z szlachetnie urodzonych Wojciecha po Macieju Sikorowskim i Marianny z Konopków… ”. Z dokumentu jednoznacznie wynika iż Walenty jest synem Antoniego Wnorowskiego a wnukiem Andrzeja Wnorowskiego.  Zapis jest jednoznaczny Walenty to syn Antoniego wnuk Andrzeja. Trzymając się tej informacji Stanisław syn Walentego wymieniony w akcie chrztu z roku 1812 córki Walentego Katarzyny z pierwszego małżeństwa nie może być bratem stryjecznym Walentego, może być jego kuzynem.

Być może braćmi stryjecznymi są  Antoni Wnorowski ojciec Walentego i Walenty Wnorowski ojciec Stanisława.Idąc dalej braćmi rodzonymi są dziadek Walentego Andrzej Wnorowski Pławacz i Stanisław Wnorowski maż Konstancji Karzewskiej.

Nie tylko Wnorowscy mieli problemy z identyfikacją poszczególnych osób, problemy również mieli ich sąsiedzi czy chociażby proboszczowie.  Najlepszym przykładem na to o czym piszę  jest fakt iż ówcześni proboszczowie parafii rzymsko-katolickiej w Kobylinie ksiądz Rafał Kruszewski czy ksiądz Wincenty Butrymowicz w latach 1810-1825 sporządzając dokumenty (akty) metrykalne chrztów po to aby uporządkować sobie prace i ułatwić rozróżnienie osób noszących nazwisko Wnorowski opisywał w dokumentach ojca dziecięcia w ten oto sposób „… Stawił się Antoni po Wojciechu wnuk Stanisława…” czyli podawał nie tylko imię ojca dziecięcia ale również imię dziadka i pradziadka.  Proboszcz radził sobie w ten sposób który opisałem, ale co mieli robić sąsiedzi Wnorowskich czy sami Wnorowscy ?, jak sobie z tym  radzili ?. Odpowiedź jest prosta, używali przydomków. Analizując dokumenty metrykalne w kilku przypadkach oprócz imienia  i nazwiska podawany był przydomek zarówno jeżeli chodziło o mężczyznę jak i o kobietę. Musimy pamiętać o jednym jeżeli chodzi o przydomki, były one dziedziczne i używano ich już znacznie wcześniej, zanim powstały nazwiska, przetrwały i były używane (być może nadal są używane)  aż do XIX wieku. W dokumentach metrykalnych spotkałem się kilkoma przydomkami które tutaj przytoczę.

Jagiełka  – Mikołaj Wnorowski  z miejscowości Wnory Wypychy akt.116/1802
Jagiełka – Mikołaj Wnorowski z miejscowości Wnory Wypychy akt.3/1809
Plebańka – Marianna Wnorowska z miejscowości Wnory Kużele akt.109/1809
Tarabuch – Aniela Wnorowska z miejscowości Wnory Kużele akt.59/1812
Wcilich – Łukasz Wnorowski z miejscowości Wnory Wypychy akt.167/1811
Pławacz – Walenty Wnorowski z miejscowości Wnory Kużele akt.25/1803
Pławacz – Andrzej Wnorowski z miejscowości Wnory Kużele akt.109/1809
Pławacz – Katarzyna Wnorowska z miejscowości Wnory Kużele akt.3/1809
Pływacz – Franciszka Wnorowska z miejscowości Wnory Kużele akt.99/1809

Pamiętajmy również o tym że Wnor to również przydomek którym posługiwali się przodkowie współczesnych Wnorowskich zanim ukształtowały się nazwiska i zwyczaj posługiwania się nazwiskami. To od przydomka Wnor powstała nazwa miejscowości Wnory (dzisiejsze Stare Wnory) na Podlasiu. Opierając się o publikację Stanisława Rymuta (publikacja pt. „Nazwiska Polaków”) cytuję „Wnor (1244) potem Wnor-owic (1398) dalej Wnor-owicz (1444) a następnie Wnor-owski (1577)”.

O przydomkach jakie nosili Wnorowscy możemy dowiedzieć się z  „Herbarza” Kapicy Milewskiego (Popielec, Burzyk, Czach, Pławacz, Mąka, Nosal) oraz publikacji Aleksandra Dr. Stekerta  „Przydomki Polskie, Litewskie i Ruskie” wydaje w roku 1899 (Popiel, Pławacz, Wójcik).

W tym momencie poświęcę kilka chwil na jeden z przydomków który jak się okazało z zebranych w trakcie poszukiwań dokumentów jest związany z przodkami rodziny Wnorowskich z Warszawy.  Przydomek Pławac (Pławacz, patrz wykres genealogiczny zamieszczony powyżej) znalazłem dwa znaczenia tego słowa : pierwsze pławacz to osoba pływająca na pojazdach wodnych, drugie pławacz to osoba przeprowadzająca przez wodę, pływająca. Jakby nie było pławacz w tych dwóch znaczeniach oznaczał osobę która w jakiś sposób była związana z przeprawą przez rzekę, osobę która nadzorowała, obsługiwała przeprawę potrafiła przeprawić się przez rzekę znając miejsce przeprawy. Opierając się o publikacje Franciszka Piekosińskiego pt. „Wypisy heraldyczne z ksiąg poborowych województwa podlaskiego z roku 1581 ” pod numerem 779 znajdujemy zapis cytuję „Wnorowski Pławacz Michał dziedzic działu we Wnorach Kużelcu Piszczatach parafii Kobylańskiej herbu rola”. Ponownie zaglądając do „Herbarza” Kapicy Milewskiego w roku 1608 wymienione są rodziny Wnorowskich noszące przydomek Pławacz. „… Jakub, Jan, Piotr, Stanisław, synowie niegdyś Michała Pławacz (ten sam Michał  który został wymieniony w roku 1581), Bartłomiej syn niegdyś Józefa Pławacz, Wojciech, Grzegorz, Szymon synowie niegdyś Wawrzyńca Pławacz z Wnory Kużele”. W latach 1671-1702 proboszczem w parafii pod wezwaniem świętego Bartłomieja w Kuleszach Kościelnych był ksiądz Szymon Wnorowski Pławacz. Z tego co powyżej napisałem możemy wnioskować iż przynajmniej od roku 1581 potomkowie po Michale Wnorowskim Pływaczu są związani z miejscowością Wnory Kużele.

Opisana w tym dokumencie rodzina Walentego Wnorowskiego i Agnieszki Grabowskiej jest ostatnim pokoleniem przodków wspomnianego małżeństwa Wnorowskich z Warszawy które było związane z miejscowości Wnory Kużele i parafią Kobylin Borzymy. Kolejne pokolenia  aż do współczesności związane są z miejscowością Grodzie Stare w parafii Kulesze Kościelne.